Nimet Pınar Özgüner Gülhan

12 Mart 2022

CC BY NC SA 4.0

Son yirmi yılda kültürel miras alanında ismini sıklıkla duyduğumuz Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ya da İngilizce terminolojideki şekliyle Geographical Information Systems (GIS) konuma bağlı mekânsal veri ile bu veri ile ilişkili her türlü görsel ve yazılı veriyi bir araya getirerek haritalandırabilen ve analiz yapabilen bir bilgisayar yazılımıdır.  Bu yazılımlar; farklı veri gruplarını ayrı katmanlar olarak üst üste çakıştırarak kullanıcı veya araştırmacının veriyi bütünleşik bir şekilde görebilmesini ve görselleştirebilmesini, içerdiği araçlar (Tool Box) aracılığı ile de karmaşık modellemeleri ve mekânsal istatistik ile analizleri gerçekleştirebilmesini sağlar. 

Veriler, CBS ortamında vektör ve raster iki temel şekilde aktarılır. Vektör veri modeli, gösterilmek istenen ögelerin veya nesnelerin nokta, çizgi veya alan olarak ifade edilmesinden oluşur. Örneğin, bir parkı CBS ortamına aktarmak isterken, park sınırlarını alan, parkın içerisindeki yürüyüş yollarını çizgi, parkın içindeki ağaçları ise noktalar ile ifade edebiliriz. DKM’nin mevcut logosu iki nokta arasındaki bir çizgi ile gösterilen vektör veridir.

Raster veri ise piksel adı verilen hücrelerden oluşur. Boyutları belli ve eşit olan her bir hücrenin, ölçtüğü ya da gösterdiği ögeye karşılık gelen bir sayısal bir değeri vardır ve raster görüntüsü sayısal değere karşılık gelen bir renk ile oluşturulur. Piksel sayısının fazla olması, görüntünün çözünürlüğünün yüksek, az olması ise çözünürlüğün düşük olması anlamına gelir. Taranmış haritalar, hava fotoğrafları veya uydu görüntüleri raster veriye örnek olarak verilebilir. 

Coğrafi Bilgi Sistemleri yazılımları da kendi içerisinde ticari lisanslı ve açık kaynak kodlu yazılımlar olarak ikiye ayrılırlar. Örneğin, ESRI Firması tarafından üretilen ArcGIS yazılımı ticari lisanslıdır fakat eğitim programları aracılığı ile ilgili kişilere belirli sürelerde bünyesindeki yazılımları ücretsiz olarak erişim ve kullanım olanağı sunan eğitimlerin yanı sıra çok daha düşük ücretlerle temin edilebilen öğrenci lisansları sağlarlar. https://www.esri.com/tr-tr/arcgis/products/arcgis-online/trial#%C3%B6%C4%9Frenciler 

Açık kaynaklı kodlu yazılımlar herhangi bir ücret ödemeden laptop, masaüstü, tablet gibi cihazlarda kullanılabilir. Bu tür CBS yazılımları arasında günümüzde en yaygın olarak kullanılan yazılım QGIS’ tir (Quantum Geographical Information Systems). QGIS; Linux, Unix, Mac OSX, Windows ve Android üzerinde çalışır ve aynı ticari yazılımlar gibi  vektör, raster ve veritabanı biçimlerini ve işlevlerini destekler. QGIS’in yakın bir zamandan itibaren her sürümü ismini coğrafi bir mekândan alır. QGIS hakkında daha ayrıntılı bilgi almak ve yazılımı bilgisayarınıza indirerek kullanmak isterseniz https://qgis.org/tr/site/ web sayfasını ziyaret edebilirsiniz. 

Ülkemizde ön lisans programlarında örgün ve uzaktan eğitim ile CBS öğrenebileceğiniz gibi, coğrafya ve arkeoloji gibi lisans programlarında da CBS derslerine erişmek mümkündür. Bir diğer ve olasılıkla birçok CBS kullanıcısının izlediği diğer seçenek ise açık kaynak yazılımları ve konu hakkındaki hazırlanmış yayınlar, videoları takip ederek kendi kendine öğrenmedir. 

Coğrafi Bilgi Sistemleri hakkında daha fazla bilgi almak için erişebileceğiniz ücretsiz ve Türkçe içerikler için;

Linklerini ziyaret edebilirsiniz.

İndirmek için lütfen tıklayınız..